Άνθρωποι και ρομπότ Οι προκλήσεις της τεχνητής νοημοσύνης Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη, 2020 Σελ. 336 Το όριο ανάμεσα στην επιστημονική φαντασία και την πραγματικότητα γίνεται δυσδιάκριτο στις μέρες μας. Χάρη στην αλματώδη πρόοδο της τελευταίας δεκαετίας, η τεχνητή νοημοσύνη διεισδύει στις πιο διαφορετικές πλευρές της σύγχρονης ζωής. Αλγόριθμοι αναγνωρίζουν πρόσωπα σε βίντεο από κάμερες παρακολούθησης, υπολογιστές και φορητές συσκευές επικοινωνούν με τον άνθρωπο σε φυσική γλώσσα, νευρωνικά δίκτυα διαβάζουν αξονικές τομογραφίες, αυτοκινητοβιομηχανίες ετοιμάζουν αυτόνομα ΙΧ, χωρίς οδηγούς. Ο Πέτρος Παπακωνσταντίνου σκιαγραφεί την ιστορική εξέλιξη των αυτόνομων μηχανών και αποτιμά επιτεύγματα και αποτυχίες, προσπαθώντας να ανιχνεύσει τις μεγάλες ανατροπές που φέρνει η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση στην εργασία, στον πολιτισμό και στη γεωπολιτική. Μέσα από έναν πλούτο παραδειγμάτων και αναφορών, αναδεικνύει την τεχνητή νοημοσύνη ως πεδίο πολλαπλών συγκρούσεων ανάμεσα σε κοινωνικές τάξεις, οικονομικούς ομίλους και ισχυρά κράτη, γύρω από το κεντρικό επίδικο: ποιοι, πώς, για ποιο σκοπό, προς όφελος ποιων θα καταφέρουν τελικά να ελέγξουν αυτή την καινούρια δύναμη δημιουργίας αλλά και καταστροφής, τον "ηλεκτρισμό του 21ου αιώνα"; ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή I. Αναζητώντας την Τεχνητή Νοημοσύνη Πόλεμος πατήρ πάντων Συμβολική νοημοσύνη και νευρωνικά δίκτυα Η εποχή της ευφορίας Ανώμαλη προσγείωση Κίτρινη απειλή Η δεύτερη άνοιξη II. Εικόνες από το κοντινό μέλλον Ψηφιακοί υπηρέτες Τεχνητή νοημοσύνη στην Ιατρική Αυτοκίνητα χωρίς οδηγούς Ρομπότ για όλες τις δουλειές Τα τελευταία σύνορα III. Τεχνολογικά όρια και κοινωνικά διλήμματα Μοιραία πτήση Επικίνδυνοι δρόμοι Μηχανές με ρατσιστικές προκαταλήψεις Οι αλγόριθμοι δεν λένε πάντα την αλήθεια Τι μάθαμε από την Cambridge Analytica Σύννεφα στον ορίζοντα IV. Προλετάριοι του κλικ Οι Μηχανικοί Τούρκοι της Amazon Ο νέος Τεϊλορισμός Πίσω από τη βιτρίνα της Σίλικον Βάλεϊ Μονομάχοι στο ψηφιακό Κολοσσαίο Οι αόρατοι άνθρωποι βγαίνουν στο προσκήνιο Θύελλα στη Google V. Ο καπιταλισμός της πλατφόρμας Καινούργια θηρία στη ζούγκλα της αγοράς Πετώντας στα σύννεφα Δεδομένα, το πετρέλαιο του 21ου αιώνα Οι πειρατές της Νέας Οικονομίας Πολυεθνικές περιορισμένης ευθύνης Προσοχή, η Airbnb βλάπτει σοβαρά τη γειτονιά σας! Το πάρτι τελειώνει VI. Η 4η Βιομηχανική Επανάσταση Παρελθόν και παρόν Τα όρια της αυτοματοποίησης Πώς να εκτυπώσετε το σπίτι σας Το Διαδίκτυο των Πραγμάτων Το τέλος της εργασίας όπως την ξέραμε Ταξίδι στην καρδιά του σκότους Σεισμογενή ρήγματα VII. Κοινωνίες της καθολικής επιτήρησης Από τον Κίτρινο Ποταμό της Κίνας στα Πράσινα Φώτα του Ντιτρόιτ Κυνηγώντας τους εσωτερικούς εχθρούς Άνθρωποι- Pokemon, Εταιρείες-κυνηγοί Ηλεκτρονική παρακολούθηση στους χώρους εργασίας Δεσμοφύλακες του εαυτού μας VIII. Σύγκρουση στη Μεγάλη Σκακιέρα Το Στρατιωτικό- Ψηφιακό Σύμπλεγμα Το Μεγάλο Άλμα της Κίνας και ο πόλεμος του Τραμπ Ευρώπη- Ρωσία: Αναζητώντας το χαμένο χρόνο Ρομπότ στο πεδίο της μάχης Αναμέτρηση στον κυβερνοχώρο Οι πόλεμοι του μέλλοντος άρχισαν κιόλας IX. Ο Υπεράνθρωπος και το Γκόλεμ Κανείς δεν πεθαίνει στο Cloud Στην Εκκλησία της τεχνοκρατικής ουτοπίας Από τον Κολόμβο στον Ζάκερμπεργκ Όταν ο αλγόριθμος αποφασίζει για τη ζωή σας Μηχανικοί της ανθρώπινης φύσης Προφήτες της Αποκάλυψης Επίλογος Ευχαριστίες Βιβλιογραφία Παραπομπές ΕΙΣΑΓΩΓΗ Νέα Υόρκη, 11 Μαΐου 1997. Το ενδιαφέρον των διεθνών μέσων ενημέρωσης εστιάζεται στον ουρανοξύστη της Έβδομης Λεωφόρου όπου διεξάγεται μια εντελώς ασυνήθιστη αναμέτρηση: ο παγκόσμιος πρωταθλητής στο σκάκι Γκάρι Κασπάροφ αντιμετωπίζει τον υπερυπολογιστή της ΙΒΜ Deep Blue. Δημοσιογράφοι με ροπή προς τους μελοδραματικούς τόνους μίλησαν για «το ύστατο οχυρό του ανθρώπου απέναντι στις μηχανές».  Ένα χρόνο νωρίτερα, στην Πενσυλβάνια, ο Κασπάροφ είχε επικρατήσει απέναντι σε μια ασθενέστερη εκδοχή του Deep Blue με τρεις νίκες, δύο ισοπαλίες και μία ήττα. Ωστόσο και μόνο το γεγονός ότι ένας υπολογιστής είχε καταφέρει να πάρει, για πρώτη φορά, παρτίδα από έναν παγκόσμιο πρωταθλητή προκάλεσε αίσθηση. Αυτή τη φορά το καμάρι της ΙΒΜ, γνωστής με το παρατσούκλι Big Blue στους Αμερικανούς, εμφανίζεται αισθητά βελτιωμένο και το σκορ πριν από την τελευταία παρτίδα είναι ισόπαλο, με μία νίκη για τον καθένα και τρεις ισοπαλίες. Τελικά, ο Ρώσος πρωταθλητής, για πολλούς ο δεινότερος σκακιστής όλων των εποχών, θα εγκαταλείψει την παρτίδα μόλις στην 19η κίνηση, αφού προηγουμένως ο μηχανικός του αντίπαλος είχε διαλύσει την άμυνά του με θυσία ίππου. Η νίκη του Deep Blue άσκησε μεγάλη επίδραση στον κόσμο της επιστημονικής έρευνας, στους χρηματοδότες της αλλά και στο ευρύ κοινό. Μέχρι τότε, η τεχνητή νοημοσύνη δεν ήταν για τον πολύ κόσμο τίποτα περισσότερο από επιστημονική φαντασία, καλή για νουβέλες του Ασίμοφ και ταινίες του Χόλιγουντ, αλλά αδιάφορη για την πραγματική ζωή. Από εκείνη τη μέρα, όμως, η εικόνα άλλαξε ριζικά. Βασιλιάς των παιχνιδιών και παιχνίδι των βασιλιάδων, το σκάκι συνδεόταν παραδοσιακά με την ανθρώπινη ευφυΐα. Ήδη από το 1946 ο πρωτοπόρος στη θεωρία των υπολογιστών Άλαν Τιούρινγκ είχε διατυπώσει τη θέση ότι μια μηχανή θα εμφανίζει πραγματική νοημοσύνη από τη στιγμή που θα μπορεί να παίζει σκάκι στο επίπεδο του ανθρώπου, αν όχι και σε ανώτερο. Κατά τα φαινόμενα, η στιγμή αυτή είχε φτάσει. Ή μήπως όχι; Εκ των υστέρων, η σημασία του συμβάντος αμφισβητήθηκε έντονα. Αρκετοί διεθνούς επιπέδου σκακιστές, που παρακολούθησαν την αναμέτρηση, προβληματίστηκαν με την αδύναμη εμφάνιση του Κασπάροφ, εντελώς ασυνήθιστη για έναν σκακιστή που φημιζόταν για το ενεργητικό, επινοητικό στιλ στο παιχνίδι του. Άλλοι υποψιάστηκαν ότι ο παγκόσμιος πρωταθλητής έχασε σκόπιμα, κάνοντας ένα δωράκι στην ΙΒΜ, που επιζητούσε διακαώς μια εντυπωσιακή επιτυχία δημοσίων σχέσεων για να διαμηνύσει ότι δεν εγκαταλείπει την πρωτοπορία της Πληροφορικής στους νέους βασιλιάδες της Σίλικον Βάλεϊ. Ο ίδιος ο Κασπάροφ άφησε κατ’ ιδίαν αιχμές ότι ο Deep Blue ενδέχεται να βοηθήθηκε από πρώτης κλάσης σκακιστές, με σάρκα και οστά, σε κρίσιμα σημεία του ματς[1]. Ανεξάρτητα από το αν πρόκειται για βάσιμες εικασίες ή για θεωρίες συνωμοσίας, η νίκη του Deep Blue ήταν όντως υπερτιμημένη, καθώς δεν βασίστηκε σε κάποιου είδους «νοημοσύνη», αλλά στην ωμή, υπολογιστική δύναμη (brute force στη γλώσσα των ειδικών)[2]. Το σκάκι είναι ένα παιχνίδι σε περιορισμένο χώρο (64 τετράγωνα), με σαφείς κανόνες και αφάνταστα μεγάλο αριθμό πιθανών θέσεων. Με τους 256 επεξεργαστές του, που λειτουργούσαν παράλληλα, ο Deep Blue είχε τη δυνατότητα να εκτιμά 200 εκατομμύρια θέσεις ανά δευτερόλεπτο, ενώ ένας άνθρωπος, ακόμη κι αν είναι Κασπάροφ, θα εκτιμήσει το πολύ δύο- τρεις. Επιπλέον, διέθετε μια τεράστια βάση δεδομένων, με τις συσσωρευμένες γνώσεις για τα ανοίγματα και τα φινάλε και με 700.000 παρτίδες ανώτατου επιπέδου, που του πρόσφεραν δρόμους νίκης σε τεράστια ποικιλία θέσεων. Για να εκτιμήσει κάθε θέση, το λογισμικό στηριζόταν σε συναρτήσεις που συμπύκνωναν αιώνες ανθρώπινης εμπειρίας για το σκάκι, συνυπολογίζοντας την ασφάλεια του βασιλιά, τη χονδρική αξία κάθε κομματιού, τον έλεγχο των κεντρικών τετραγώνων, την ελευθερία κίνησης των πιονιών και πάει λέγοντας. Με δυο λόγια, ήταν ένα τεχνολογικό επίτευγμα, αλλά δεν είχε καμία σχέση με νοημοσύνη, έστω και στο στενό πεδίο ενός συγκεκριμένου παιχνιδιού. Σχεδόν δύο δεκαετίες αργότερα, παρόμοιο γεγονός προκάλεσε πάταγο σε ένα άλλο κομμάτι του κόσμου. Τον Μάρτιο του 2016, το λογισμικό AlphaGo της Google κατατρόπωσε τον Κορεάτη Λι Σεντόλ, 18 φορές παγκόσμιο πρωταθλητή στο επιτραπέζιο παιχνίδι Go, με σκορ 4-1. Επινοημένο πριν από τουλάχιστον 2.500 χρόνια, το Go ήταν μια από τις τέσσερις τέχνες που έπρεπε οπωσδήποτε να κατέχει ένας αριστοκράτης στοχαστής στην αρχαία Κίνα και παραμένει μέχρι σήμερα πολύ δημοφιλές στην Άπω Ανατολή. Η βρετανική εταιρεία DeepMind, που είχε αρχίσει να αναπτύσσει το λογισμικό προτού εξαγοραστεί από την Google, χαρακτήριζε το απαιτητικό αυτό παιχνίδι ως  «το Έβερεστ της τεχνητής νοημοσύνης». Απλό στους κανόνες του, αλλά εξαιρετικά πολύπλοκο στην εξέλιξη της παρτίδας, το Go παίζεται σε ένα πλέγμα 361 τετραγώνων, έναντι 64 στο σκάκι.  Ο αριθμός των δυνητικών θέσεων σε μια παρτίδα είναι επίσης κατά πολύ μεγαλύτερος- εκτιμάται ότι είναι συγκρίσιμος με τον συνολικό αριθμό των ατόμων στο γνωστό μας μέρος του Σύμπαντος. Η νίκη στο Go δεν κρίνεται από τακτικούς συνδυασμούς, σε βάθος λίγων κινήσεων, αλλά από τη στρατηγική σκέψη και τη διαίσθηση, ικανότητες που δεν μπορούν εύκολα να διδαχθούν σε μια μηχανή[3]. Από επιστημονική σκοπιά, η ήττα του Σεντόλ ήταν πολύ σημαντικότερο γεγονός από εκείνη του Κασπάροφ. Σε αντίθεση με το Deep Blue, το AlphaGo δεν στηριζόταν πλέον μόνο στην ωμή, υπολογιστική δύναμη. Αποτελούσε προϊόν νέων τάσεων στο πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης-  της βαθιάς μάθησης (deep learning) και των νευρωνικών δικτύων (neural networks). Οι κατασκευαστές τροφοδότησαν τον υπολογιστή μόνο με τους κανόνες του παιχνιδιού και τον έβαλαν να παίζει ξανά και ξανά με τον εαυτό του. Μέσα από τη δοκιμή και την πλάνη, επιβραβεύοντας τις νίκες και τιμωρώντας τις ήττες, το λογισμικό τροποποιεί από παρτίδα σε παρτίδα διάφορες παραμέτρους, για να βελτιωθεί χωρίς εξωτερική παρέμβαση. Τα αποτελέσματα ήταν εκπληκτικά. Μετά από μόλις εννέα ώρες διαρκούς λειτουργίας, το AlphaGo είχε φτάσει σε τέτοιο επίπεδο τελειοποίησης ώστε να μπορεί να νικήσει οποιονδήποτε, άνθρωπο ή άλλο λογισμικό, στο σκάκι. Για το Go, ο απαιτούμενος χρόνος αυξανόταν σε 13 ημέρες, αλλά το αποτέλεσμα ήταν το ίδιο. Η δημοσίευση των ερευνητών που το σχεδίασαν στο υψηλού κύρους επιστημονικό περιοδικό Science προκάλεσε αίσθηση διεθνώς[4].             Σε αντίθεση με τα παιχνίδια λογικής, η ανθρώπινη γλώσσα εμφανιζόταν μέχρι πρόσφατα ως οχυρό απόρθητο στην επέλαση των μηχανών. Σήμερα αρκετοί δεν αισθάνονται και τόσο βέβαιοι. Η πρώτη ρωγμή αμφιβολίας ήρθε στις 14 και 15 Φεβρουαρίου του 2011. Εκατομμύρια τηλεθεατές καθηλώθηκαν στους δέκτες τους εκείνο το διήμερο για να παρακολουθήσουν το δημοφιλές τηλεπαιχνίδι γνώσεων Jeopardy! Δύο από τους πρωταθλητές του παιχνιδιού, ο Κεν Τζένινγκς και ο Μπραντ Ράτερ, καλούνταν να διαγωνιστούν με έναν ασυνήθιστο καλεσμένο, τον Watson. Ήταν ένα νέο λογισμικό της ΙΒΜ, βαφτισμένο έτσι προς τιμήν όχι του συνεργάτη του Σέρλοκ Χολμς, όπως θα μπορούσατε να υποθέσετε, αλλά του πρώτου διευθύνοντος συμβούλου της ΙΒΜ, Τόμας Γουότσον[5].             Η πρόκληση για τους ερευνητές ήταν τεράστια. Ο υπολογιστής έπρεπε να αντιλαμβάνεται την ανθρώπινη ομιλία σε ευρύτατη γκάμα θεμάτων- ιστορία, τέχνες, αθλητισμός, γεωγραφία, γαστρονομία και ό,τι άλλο μπορεί κανείς να φανταστεί- και να απαντά ανάλογα. Το πρόβλημα γινόταν ακόμη πιο δύσκολο, καθώς σε ένα ζωντανό τηλεοπτικό παιχνίδι συνηθίζονται αστεϊσμοί, χρήση της αργκό, υπονοούμενα, πράγματα που οδηγούν σε παραπλανητικά συμπεράσματα αν τα πάρεις κατά λέξη. Ωστόσο ο Watson διέθετε μια τεράστια βάση δεδομένων και προηγμένη τεχνολογία, που του επέτρεπε να «διαβάζει» γύρω στο ένα εκατομμύριο βιβλία το δευτερόλεπτο. Τελικά, βγήκε νικητής από τη δοκιμασία, πιστοποιώντας τη μεγάλη πρόοδο που είχε επιτευχθεί σε ένα κεντρικό πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης, όπως η αναγνώριση της ανθρώπινης ομιλίας.             Δεν είναι λίγοι, ακόμη και μεταξύ των ειδικών στην τεχνητή νοημοσύνη, εκείνοι που θεωρούσαν την ενασχόληση με διανοητικά παιχνίδια άσκοπη απώλεια χρόνου και χρήματος. Στην πράξη όμως τα παιχνίδια λειτούργησαν ως πειραματικό πεδίο απ’ όπου ξεπήδησαν καινοτομίες για να μεταφερθούν στη συνέχεια σε πιο σοβαρές εφαρμογές. Ήδη από το 2013, μια εξειδικευμένη εκδοχή του Watson άρχισε να χρησιμοποιείται στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο του Κλίβελαντ, στο Οχάιο και στο αντικαρκινικό νοσοκομείο MD Anderson του Τέξας, ως βοηθός του ιατρικού προσωπικού στη διάγνωση και στην αναζήτηση θεραπειών. Παρόμοια συστήματα τεχνητής νοημοσύνης αναπτύχθηκαν από άλλες εταιρείες και η χρήση τους σε νοσοκομεία εξαπλώθηκε.             Στις επτά δεκαετίες της διαδρομής της, η τεχνητή νοημοσύνη έχει διανύσει διαδοχικά «καλοκαίρια» και «χειμώνες», καθώς οι περίοδοι προόδου και οραματισμών διαδέχονταν τη στασιμότητα και τις απογοητεύσεις. Οι υπερφίαλες προσδοκίες για μια «ισχυρή» ή «γενική» τεχνητή νοημοσύνη, δηλαδή για την κατασκευή πλήρως αυτόνομων μηχανών γενικού σκοπού, αποδείχτηκαν εξωπραγματικές και, πιθανότατα, θα παραμείνουν για πάντα εξοστρακισμένες στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας. Όχι μόνο φιλόσοφοι, αλλά και εξέχουσες προσωπικότητες από το χώρο των θετικών επιστημών απορρίπτουν κατηγορηματικά την εικασία ότι η ανθρώπινη νόηση, σε όλες τις εκφάνσεις της (ορθολογική σκέψη, διαίσθηση, επινοητικότητα, συναισθήματα) μπορεί να εξομοιωθεί με μαθηματικούς αλγόριθμους, αλληλουχίες αυστηρά καθορισμένων λογικών πράξεων[6]. Άλλωστε, παρά τις προόδους της Νευροβιολογίας, η κατανόηση του ανθρώπινου εγκεφάλου βρίσκεται ακόμη στα αρχικά της στάδια, τηρουμένων των αναλογιών όπως βρισκόταν η Φυσική πριν από τον Γαλιλαίο.             Αντίθετα, η «ασθενής» τεχνητή νοημοσύνη, δηλαδή η κατασκευή αλγορίθμων και μηχανών ειδικού σκοπού, ικανών να επικοινωνούν με το περιβάλλον τους και να επιλύουν συγκεκριμένα προβλήματα, αποκόμισε εντυπωσιακά επιτεύγματα. Η πρόοδος στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και η εμφάνιση του Διαδικτύου, που συσσώρευσε τεράστια σύνολα δεδομένων (big data), απαραίτητων για την «εκπαίδευση» των μηχανών, επέτρεψαν στην τεχνητή νοημοσύνη να πραγματοποιήσει θεαματικά άλματα, ιδίως την τελευταία δεκαετία. Σήμερα, οι εφαρμογές της εξαπλώνονται σχεδόν σε όλες τις πλευρές της ζωής μας[7]: μηχανές αναζήτησης στο Διαδίκτυο, αυτόματη μετάφραση κειμένων, συσκευές φωνητικής επικοινωνίας σαν την Alexa της Amazon και τη Siri της Apple, ταυτοποίηση προσώπων και δακτυλικών αποτυπωμάτων, αυτόνομα αυτοκίνητα που μπορούν, θεωρητικά, να μετακινηθούν χωρίς οδηγό, μηχανές που βοηθούν τους γιατρούς να διαγνώσουν καρκίνους του πνεύμονα και του δέρματος, ρομπότ στη βιομηχανία, στην εκπαίδευση, στην αγροτική οικονομία, αλλά και στο πεδίο μάχης- ο κατάλογος δεν έχει τέλος. Η σχεδόν καθολική διείσδυση της τεχνητής νοημοσύνης στις διάφορες πλευρές της σύγχρονης ζωής οδήγησε αναλυτές να την χαρακτηρίσουν, με κάποια δόση υπερβολής, ως τον «ηλεκτρισμό του 21ου αιώνα».             Το βέβαιο είναι ότι ο έλεγχος της τεχνητής νοημοσύνης αναδεικνύεται σε κεντρικό πεδίο πολλαπλών συγκρούσεων στο σύγχρονο κόσμο. Συγκρούσεων πρώτα απ’ όλα κοινωνικών, καθώς οι δυνατότητες που προσφέρονται για μείωση του χρόνου εργασίας και απαλλαγή των ανθρώπων από επίπονα και άχαρα καθήκοντα είναι μόνο η μία πλευρά του φεγγαριού. Η άλλη, η σκοτεινή, βρίσκεται στα εκατομμύρια των νέων «προλετάριων του κλικ», από την Αμερική και τη Βρετανία μέχρι την Ινδία και τις Φιλιππίνες, που εργάζονται εξαντλητικά για τα μεγαθήρια της Σίλικον Βάλεϊ. Αλλά και στη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης για τη διαρκή επιτήρηση των επικίνδυνων τάξεων και κινημάτων, από το χώρο εργασίας μέχρι τις πλατείες. Ακόμη περισσότερο ανησυχητική από τους μηχανισμούς παρακολούθησης του κράτους είναι η ιδιωτική «κατασκοπεία». Την ασκούν συστηματικά σε βάρος μας τα υπερμονοπώλια της ψηφιακής οικονομίας, σαν την Google και το Facebook, καθώς σφετερίζονται τα προσωπικά δεδομένα και τα πιο μύχια μυστικά μας για να τα πουλήσουν στους διαφημιστές- πελάτες τους, αποκομίζοντας αστρονομικά κέρδη.             Η αναμέτρηση προεκτείνεται στη σφαίρα της γεωπολιτικής, καθώς οι μεγάλες δυνάμεις εμπλέκονται σε μια έναν πυρετικό αγώνα δρόμου για την εξασφάλιση στρατηγικού πλεονεκτήματος. Ήδη από τη νηπιακή τους εποχή, η τεχνητή νοημοσύνη και η ρομποτική στηρίχθηκαν στην ενθάρρυνση και χρηματοδότηση του αμερικανικού στρατιωτικο- βιομηχανικού συμπλέγματος και των ανταγωνιστών του. Στις μέρες μας, αναδύεται ένα καινούργιο Στρατιωτικο- Ψηφιακό Σύμπλεγμα, προϊόν σύμμειξης του στρατού και των μυστικών υπηρεσιών με τα ψηφιακά μονοπώλια. Το νέο αυτό φαινόμενο ωθεί στη στρατιωτικοποίηση της έρευνας και των εφαρμογών της τεχνητής νοημοσύνης, ασκώντας διαβρωτική επίδραση στις ελευθερίες και τη δημοκρατία. Στην κούρσα για την κατάκτηση της ηγεμονίας στο στρατηγικό πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης, βασικοί διεκδικητές είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η ταχύτατα ανερχόμενη Κίνα, ενώ η Ευρώπη και η Ρωσία ασθμαίνουν, προσπαθώντας να καλύψουν το χαμένο έδαφος. Η επιστράτευση φονικών ρομπότ στο πεδίο μάχης- τα drones, τα μη επανδρωμένα αεροπλάνα του στρατού, είναι μόνο η πρόγευση- αντιπροσωπεύει ένα νέο, σοβαρό κίνδυνο για τη διεθνή ειρήνη.             Τέλος, οι ανατροπές που φέρνουν οι νέες τεχνολογίες πυροδοτούν έντονες αντιπαραθέσεις στον πολιτισμό και την ιδεολογία, όπου κερδίζουν έδαφος δύο εκ διαμέτρου αντίθετες μεταφυσικές. Στο ένα στρατόπεδο βρίσκουμε τους θιασώτες μιας βαθιά αντιανθρωπιστικής, τεχνοκρατικής ουτοπίας, οι οποίοι αναγορεύουν τις «έξυπνες» μηχανές σε πανάκεια για την αντιμετώπιση καίριων κοινωνικών προβλημάτων ή και σε μέσο για τη δημιουργία κάποιου είδους Υπερανθρώπου, μέσα από τη σύμφυση ανθρώπου- μηχανής. Στην απέναντι όχθη παρατάσσονται οι τεχνοπεσιμιστές, που ενοχοποιούν τις νέες τεχνολογίες για τα κοινωνικά δεινά και την πολιτιστική υποβάθμιση, αναβιώνοντας παλιούς μύθους, από το Γκόλεμ μέχρι τον Φρανκεστάιν, για μηχανικά δημιουργήματα του ανθρώπου που τελικά θα στραφούν εναντίον του και θα τον καταστρέψουν.             Η θέση που υποστηρίζεται σε αυτό το βιβλίο είναι ότι οι δύο αλληλοσυγκρουόμενες μεταφυσικές αποτελούν διαφορετικές όψεις του ίδιου νομίσματος. Θεοποιούν ή δαιμονοποιούν την τεχνολογία, αφήνοντας στο απυρόβλητο το κεντρικό επίδικο: τις κοινωνικές σχέσεις, που καθορίζουν ποιοι ελέγχουν, ποιοι χρησιμοποιούν προς όφελός τους, σε βάρος ποιων, τους αλγόριθμους και τις αυτόνομες μηχανές. Για τις ολιγαρχίες που ελέγχουν τον πλανήτη, η τεχνητή νοημοσύνη ενσαρκώνει την παλιά φαντασίωση όλων των κυρίαρχων τάξεων: τον από μηχανής θεό που θα τις απαλλάξει από τους απείθαρχους εργάτες και τις απρόβλεπτες συγκρούσεις της πολιτικής. Για τους ανθρώπους του σωματικού και πνευματικού μόχθου, τους δημιουργούς κάθε προόδου, η τεχνητή νοημοσύνη αντιπροσωπεύει μια πρόκληση, γεμάτη καινούργιες δυνατότητες για πιο ανθρώπινη εργασία, περισσότερο ελεύθερο χρόνο και μεγαλύτερη αυτονομία. Ποια κατεύθυνση θα επικρατήσει, δεν μπορεί να το μαντέψει καμία «έξυπνη» μηχανή. Θα το καθορίσουν η βούληση και ο αγώνας του κοινωνικού ανθρώπου. [1] Nilsson 2009, σ. 591-5 [2] Sadin 2018, σ. 135 [3] Kai- Fu Lee 2018, σ. 1-4 [4] Silver et al 2018 [5] Ford 2017, σ. 127-140 [6] Penrose, 1996 [7] Canascia, 2008