Του ΠΕΤΡΟΥ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
iEidiseis.gr,
1 Μαΐου 2020
Αν κάτι
σφράγισε το 2019, ήταν το παλιρροϊκό κύμα των ογκωδέστατων και χρονικά
παρατεταμένων λαϊκών κινημάτων διαμαρτυρίας σε σειρά χωρών, από τη Χιλή μέχρι
το Λίβανο κι από τη Γαλλία μέχρι το Ιράκ, με κοινό παρονομαστή τη διεύρυνση των
κοινωνικών ανισοτήτων. Ακόμη και η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου
αναγκάστηκε να αφουγκραστεί τη «μυστική βοή των πλησιαζόντων γεγονότων»,
απονέμοντας βραβεία Όσκαρ σε δύο ταινίες με θέμα τη διάχυτη πληβειακή οργή, τα
Παράσιτα και τον Τζόκερ.
Υπό άλλες
συνθήκες, η φετινή Εργατική Πρωτομαγιά θα ήταν, πιθανότατα, άλλο ένα σημείο
κορύφωσης αυτού του ισχυρότατου, μέσα στην αντιφατικότητά του, φαινομένου.
Ωστόσο η απροσδόκητη πανδημία του Covid-19 άδειασε τους δρόμους και τις πλατείες
των μεγάλων πόλεων. Εξ αντικειμένου σύμμαχος των ισχυρών, ο κορωνοϊός προβάλλει
και προβάλλεται σαν το θάνατο, ως ο Μεγάλος Εξισωτής, που πλήττει εξίσου
πλούσιους και φτωχούς. Στα ταυτόσημα
μηνύματά τους για την επάνοδο στη «νέα κανονικότητα», οι πολιτικοί ηγέτες, σε
ρόλο αυστηρού αλλά στοργικού πατέρα, υποστηρίζουν ότι βράζουμε όλοι στο ίδιο
καζάνι και ότι πρέπει να ετοιμαστούμε να μοιραστούμε όλοι μαζί το κόστος των
θυσιών για την ανάταξη μιας οικονομίας σε τεχνητό κώμα.
Όμως, κάποια
γεγονότα που μένουν στο περιθώριο της τρομολαγνικής ειδησεογραφίας υπονομεύουν
αυτό το αφήγημα. Αίφνης, στα μέσα Απριλίου μάθαμε ότι ο πλουσιότερος άνθρωπος
του πλανήτη και αφεντικό της Amazon, Τζεφ Μπέζος, αύξησε την προσωπική του
περιουσία στους πρώτους μήνες της πανδημίας κατά 24 δισ (δισ!) δολάρια.
Εμβληματικό μεγαθήριο του νέου, ψηφιακού καπιταλισμού, η εταιρεία του Μπέζος
έχει τη φήμη του εργασιακού κάτεργου, καθώς ασθενοφόρα περιμένουν κάποτε έξω
από αποθήκες της να μαζέψουν εξοντωμένους εργάτες, που διανύουν κατά μέσον όρο
24 χιλιόμετρα τη μέρα στο χώρο δουλειάς, ενώ οδηγοί των φορτηγών της
αναγκάζονται να ουρούν μέσα σε μπουκάλια για να μη χάνει χρόνο και χρήμα η
εταιρεία.
Σχεδόν
ταυτόχρονα παρακολουθήσαμε στο CNN τη συγκλονιστική μαρτυρία του Ντέρικ Σμιθ,
νοσηλευτή αναισθησιολόγου σε νοσοκομείο της Νέας Υόρκης. Ένας εργαζόμενος
οικογενειάρχης, προσβεβλημένος από τον κορωνοϊό, βρισκόταν σε κρίσιμη κατάσταση
και έπρεπε επειγόντως να διασωληνωθεί, με αβέβαιη πρόγνωση. Παρά τις αγωνιώδεις
εκκλήσεις της συζύγου του αρνήθηκε, μη θέλοντας να επιβαρύνει τους οικείους του
με το μεγάλο κόστος της νοσηλείας στην εντατική, όπου η ταρίφα μετράει
χιλιάρικα ανά εικοσιτετράωρο. Τα τελευταία του λόγια, προτού καταλήξει, ήταν
«και ποιος θα πληρώσει γι’ αυτό;». Περισσότεροι από 28 εκατομμύρια Αμερικανοί
των παραγωγικών ηλικιών ήταν ανασφάλιστοι προ κορωνοϊού. Σήμερα είναι πολύ
περισσότεροι, καθώς πολλοί Αμερικανοί, όταν χάνουν τη δουλειά τους, χάνουν και
την ιδιωτική ασφάλιση που παρέχει η εταιρεία. Στις τέσσερις πρώτες εβδομάδες των
περιοριστικών μέτρων είχαν απολυθεί 27 εκατομμύρια Αμερικανοί.
Με δυο
λόγια, η πανδημία λειτουργεί όχι ως Μεγάλος Εξισωτής, αλλά ως μεγεθυντικός
φακός, που γιγαντώνει τις κοινωνικές ανισότητες- και όχι μόνο στην Αμερική.
Μακρές ουρές για τα λίγα τρόφιμα που μοιράζουν εκκλησίες και ανθρωπιστικές
οργανώσεις εμφανίζονται στην Ισπανία, όπου 1,1 εκατομμύρια νοικοκυριά δεν έχουν
κανένα μέλος τους να δουλεύει και 600.000 οικογένειες δεν έχουν καμία πηγή
εισοδήματος. Αλλά και γι αυτούς που θα διατηρήσουν τις δουλειές τους, το μέλλον
διαγράφεται σκοτεινό, καθώς η κρίση αξιοποιείται ως ευκαιρία από εργοδότες και
κυβερνήσεις για αναστολή συμβάσεων, μείωση του κατώτατου εισοδήματος και
ενίσχυση της επισφαλούς απασχόλησης. Μέτρα που επιβάλλει το καθεστώς εκτάκτου
ανάγκης, υποτίθεται, αλλά η πικρή πείρα της προηγούμενης κρίσης του 2010-11
υπενθυμίζει στους πάντες ότι ουδέν μονιμότερον του προσωρινού.
Το Κοινωνικό
Ζήτημα στο προσκήνιο
Στην αβέβαιη
μεταβατική περίοδο που ανοίγει με τη σταδιακή χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων,
το μέγα Κοινωνικό Ζήτημα των σύγχρονων Δυτικών κοινωνιών θα επανέλθει
δριμύτερο στο προσκήνιο. Οι κοινωνικές εντάσεις αναπόφευκτα θα ενταθούν γύρω
από δύο κεντρικά επίδικα. Το πρώτο είναι η διασφάλιση της υγείας των
εργαζομένων, η θωράκισή τους με αποτελεσματικά μέσα προστασίας ώστε να μη
γίνουν αναλώσιμη πρώτη ύλη των επιχειρηματιών που βιάζονται να αναστυλώσουν την
κερδοφορία τους και των κυβερνήσεων που επείγονται να γεμίσουν τις μαύρες
τρύπες των προϋπολογισμών τους. Ο φόβος για μια βιαστική επιστροφή στην
εργασία, που θα συσσωρεύσει μεγάλο αριθμό θυμάτων ενισχύεται από τις κυνικές
δηλώσεις πολιτικών σαν τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο οποίος δήλωσε ότι δεν είναι
απόλυτη αξία η ανθρώπινη ζωή- και δεν εννοούσε, βέβαια, τον θάνατο για την
υπεράσπιση της ελευθερίας ή της αξιοπρέπειας, αλλά την προτεραιότητα της
οικονομίας απέναντι στη ζωή. Έχουμε άλλωστε ιδίαν πείραν ως Έλληνες.
Η δεύτερη,
μεγάλη γραμμή της επικείμενης σύγκρουσης αφορά το ποιοι θα πληρώσουν το μάρμαρο
για την ανάταξη των οικονομιών. Η αποφασιστική στήριξη της δημόσιας υγείας και
των ανθρώπων της, η καθιέρωση βασικού κοινωνικού εισοδήματος αξιοπρεπούς
διαβίωσης για όλους όσοι το έχουν ανάγκη, η δημιουργία θέσεων εργασίας με
μεγάλες δημόσιες επενδύσεις και το κούρεμα των χρεών, είναι στόχοι που έχουν
κερδίσει τεράστια λαϊκή νομιμοποίηση μέσα από αυτή τη δραματική κρίση που μας
επιφύλαξε η Ιστορία. Δεν υπάρχει αμφιβολία, όμως, ότι θα συναντήσουν λυσσώδη
αντίσταση από όσους συνεχίζουν να πλουτίζουν από το μοντέλο του
νεοφιλελεύθερου, παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, το κυρίαρχο υπόδειγμα των
τελευταίων σαράντα χρόνων.
Η
προειδοποίηση του Κένεντι
Αυτό που
ζούμε τη φετινή, παράξενη Πρωτομαγιά είναι η απατηλή σιγή πριν από τη θύελλα.
Τα πρώτα προμηνύματα μας έρχονται από αρκετά σημεία του πλανήτη. Στη σκληρά
χτυπημένη από τον ιό Λομβαρδία, βιομηχανικοί εργάτες απεργούν ζητώντας
αποτελεσματικά μέτρα προστασίας. Στην Αμερική, ανήμερα Πρωτομαγιά, κατεβαίνουν
σε απεργία οι εργάτες κολοσσών όπως η Amazon και η Walmart, που κάνουν τρελά
κέρδη μεσούσης της κρίσης. Στη Βιλνέβ και άλλα εργατικά προάστια του Παρισιού
ξέσπασαν ταραχές, ενώ η Τρίπολη του Λιβάνου βρίσκεται εδώ και τρεις μέρες σε
κατάσταση εξέγερσης. Απολύτως συστημικά μέσα όπως το πρακτορείο Bloomberg και η
γαλλική Le Monde, ανησυχούν για ένα νέο κύμα «Αγανακτισμένων», «Κίτρινων
Γιλέκων» ή και γενικευμένων κοινωνικών εξεγέρσεων αν οι κυβερνήσεις δεν
διαχειριστούν σωστά την τρομερή κρίση. Σε αυτό το φόντο, ακούγεται επίκαιρη η
προειδοποίηση του Τζον Κένεντι στην τάξη που εκπροσωπούσε: «Όσοι καθιστούν την
ειρηνική μεταρρύθμιση αδύνατη, κάνουν τη βίαιη επανάσταση αναπόφευκτη»!
Σχόλια